Wobec kształtującej się dopiero praktyki wykonania Ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1497 z późn. zm.) – Zarządca powołany jest w celu zbycia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych spółki objętej zarządem. Dokonuje on spisu nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących osobie albo podmiotowi wpisanym na listę praw majątkowych, a także sporządza spis należności.
Czy zatem podstawowym scenariuszem powinno być zbycie przedsiębiorstwa w całości ?
Jeżeli sprzedaż przedsiębiorstwa objętego zarządem jako całości nie jest możliwa ze względów ekonomicznych lub z innych przyczyn, można sprzedać zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Czy jednak w takiej sytuacji zarządca zrealizuje cel określony ustawą jakim jest np. utrzymanie miejsc pracy? Zapraszamy do lektury.
Co sprzedaje zarządca przymusowy?
W 2023 roku 44 spółki zostały wpisane na listy sankcyjne w drodze Decyzji wydanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 3 ust. 1 i 6 Ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz. U. z 2023 r. poz. 129, z późn. zm.), zwanej dalej „Ustawą”, oraz art. 104 § 1 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000, z późn. zm.), a kilka z nich zostało objętych zarządem przymusowym.
Ustawa wprowadziła możliwość ustanowienia zarządcy przymusowego (tymczasowego) na okres od 6 do 24 miesięcy i podjęcia przez niego czynności zmierzających do sprzedaży aktywów objętej zarządem spółki. Wobec szeregu wątpliwości związanych z wykonywaniem Ustawy, poniżej omawiamy jeden z wątków – jakim jest przygotowanie objętej zarządem przymusowym spółki do zbycia aktywów.
Zgodnie z Art. 6a ust. 1 Ustawy tymczasowy zarząd przymusowy ustanawiany jest w celu zbycia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych w rozumieniu dla zapewnienia realizacji jednego z celów określonych Ustawą.
Wskazać przy tym można, iż w ponieważ w przeważającej ilości decyzji dot. ustanowienia zarządu przymusowego powołano jako przesłankę ustanowienia zarządu przymusowego tzn. utrzymanie miejsc pracy.
Zgodnie z Ustawą zbycie przedsiębiorstwa w całości powinien być podstawowym scenariuszem i to niezależnie od tego czy przesłanką ustanowienia tymczasowego zarządu przymusowego, jest zachowanie miejsc pracy, utrzymanie w zakresie działalności tego przedsiębiorstwa świadczenia usług użyteczności publicznej lub wykonywania innych zadań o charakterze publicznym czy też ochrona interesu ekonomicznego państwa. Jednak Ustawa budzi wątpliwości co do sposobu działania zarządcy tymczasowego.
Wynika z tego, iż czynności zarządcy przymusowego zmierzać muszą w kierunku zbycia „środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych”. Wobec takiego brzmienia przepisu można skłaniać się więc ku interpretacji, iż proces zbycia przedsiębiorstwa w całości powinien być podstawowym scenariuszem. Potwierdza to art. 23 Ustawy -zgodnie z którym „przedsiębiorstwo objęte zarządem powinno być sprzedane jako całość, chyba że nie jest to możliwe.
Zadaniami zarządcy przymusowego są na podstawie art. 6a ust. 11 Ustawy: (a) zapewnienie ciągłość działalności przedsiębiorstwa podmiotu gospodarczego, (b) zarządzanie przedsiębiorstwem, w szczególności na zarządcę przechodzi prawo podejmowania uchwał i decyzji we wszystkich sprawach zastrzeżonych do właściwości władz i organów podmiotu gospodarczego, w tym reprezentuje podmiot gospodarczy, (c) wykonywanie prawa z akcji należących do takiej osoby lub podmiotu, (d) podejmowanie działań niezbędnych do zapobieżenia wykorzystaniu środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych objętych zarządem w celu bezpośredniego lub pośredniego wspierania agresji, naruszeń lub innych działań określonych w Rozporządzeniu Rady (UE) 765/2006 oraz Rozporządzeniu Rady (UE) 269/2014.
Oznacza to przejęcie prowadzenia przedsiębiorstwa zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki. Zarządca dokonuje spisu nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących osobie albo podmiotowi wpisanym na listę praw majątkowych, a także sporządza spis należności.
Jednak najważniejszym celem zarządu przymusowego ustanowionego dla spółki jest zbycie posiadanych przez Spółę środków finansowych, funduszy i zasobów gospodarczych.
Ustawa wprowadza ogólną zasadę, że przedsiębiorstwo objęte zarządem powinno być sprzedane w całości, chyba że nie jest to możliwe, ze względów ekonomicznych lub z innych przyczyn, wówczas można sprzedać zorganizowaną część przedsiębiorstwa.
Możliwa jest także inna interpretacja Ustawy. Przepisu art. 6a ust. 23 Ustawy brzmi: „Przedsiębiorstwo objęte zarządem powinno być sprzedane jako całość, chyba że nie jest to możliwe”. Jeżeli zarządem objęta jest spółka, a nie przedsiębiorstwo to pojawiają się wątpliwości co od wykładni powyższego przepisu. Biorąc pod uwagę tylko treść przepisu, nie znajdzie on zastosowania w sytuacji, gdy zarządem objęta jest spółka. To przecież spółka, a nie przedsiębiorstwo jest objęte zarządem. Przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym rozumiane jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. W konsekwencji przepis nie znajdzie zastosowani dla spółki objętej zarządem przymusowym.
Pojęcie przedsiębiorstwa ma w prawie polskim także inne znaczenia tzn. podmiotowe i funkcjonalne. W znaczeniu podmiotowym przedsiębiorstwo to pewna masa majątkowa funkcjonująca jako podmiot w obrocie prawny. W znaczeniu funkcjonalnym pojęcie to oznacza pewną określoną działalność gospodarczą, zarobkową, celową, posiadającą charakter zawodowy.
Gdyby uznać, że w art. 6a ust. 23 Ustawy termin jest użyty w znaczeniu podmiotowym lub funkcjonalnym, czyli upraszczając podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, wykładnia przepisu będzie zupełnie inna. Zarządca będzie zobowiązany do zastosowania się do obowiązku sprzedaży przedsiębiorstwa, chyba że nie jest to możliwe. Wydaje się, że ta druga wykładnia, ze względu na cele Ustawy, takie jak m.in. zachowanie miejsc pracy czy ciągłości świadczenia usług użyteczności publicznej lub wykonywania innych zadań o charakterze publicznym jest bardziej właściwa.
Ustawa, w naszej ocenie, wprowadza zasadę zbycia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych objętych zarządem, przede wszystkim poprzez sprzedaż przedsiębiorstwa jako całości, a jeżeli nie jest to możliwe ze względów ekonomicznych lub z innych przyczyn, w postaci sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Dlatego, wobec kształtującej się dopiero praktyki, należy rekomendować przeprowadzenie procesu zbycia przedsiębiorstwa w całości jako podstawowego scenariusza.
Zgodnie z Ustawą, jeżeli sprzedaż przedsiębiorstwa objętego zarządem jako całości nie jest możliwa ze względów ekonomicznych lub z innych przyczyn, można sprzedać zorganizowaną część przedsiębiorstwa.
Ustawy nie wskazują co zrobić, jeżeli także do zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie dojdzie lub będzie nie celowe. Powstaje wątpliwość czy w takim przypadku jest możliwa sprzedaż poszczególnych zasobów gospodarczych. Pytanie to niewątpliwe będzie przedmiotem dalszych analiz i interpretacji.
Czas na realizację obowiązków zarządcy przymusowego nie jest długi.
Na marginesie można też rozważać czy ustanowienie zarządu przymusowego na okres 6 miesięcy (jako podstawowy scenariusz określony Ustawą) nie należy uznać za okres zbyt krótki, aby skutecznie przygotować spółkę, zwłaszcza taka która przez kilka miesięcy prawdopodobnie nie funkcjonować w związku z wpisem na listę sankcyjną, do zbycia aktywów i przeprowadzić procedurę zbycia aktywów. Zwrócić przy tym należy uwagę na często niezwykle skomplikowaną sytuację w związaną brakiem ciągłości zarzadzania, brakiem procedur dot. bezpieczeństwa, przechowywania danych, monitorowania działalności, procedur dotyczyć kontroli kontrahentów i procedur dot. sprzedaży majątku, co obok weryfikacji stanu prawnego i przygotowania spółki do sprzedaży – będzie wyzwaniem dla zarządcy. W praktyce nie można bowiem pominąć uporządkowania sytuacji prawnej spółki, jeśli jej „zasoby gospodarcze” mają być zbyte po cenie odzwierciedlającą ich wartość. Tylko same czynności związane z objęciem przedsiębiorstwa i uregulowaniem jego sytuacji ekonomiczne i prawnej mogą w wielu przypadkach przekroczyć 6 miesięcy, a dopiero po tej fazie można przystąpić do zorganizowania i przeprowadzenia procesu sprzedaży. Pewnym wentylem bezpieczeństwa jest możliwość przedłużenia o kolejne 6 miesięczne okresy, nie dłużej jednak łączenie niż 24 miesiące.
